Đẩy mạnh phân cấp để nâng cao hiệu quả đầu tư

Đẩy mạnh phân cấp để nâng cao hiệu quả đầu tư

Trần Hương

Trong khuôn khổ Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV đã thảo luận tại tổ về Dự án Luật Đầu tư công (sửa đổi). Nhiều ý kiến đóng góp từ các đại biểu Quốc hội tập trung vào các vấn đề cốt lõi như phân cấp, phân quyền, chất lượng chuẩn bị đầu tư, giải phóng mặt bằng và giám sát vốn đầu tư công. Việc sửa đổi Luật Đầu tư công và các quy định liên quan là cần thiết để tháo gỡ tình trạng “có tiền mà không tiêu được” do chậm trễ và ách tắc trong giải ngân đầu tư công…

Đẩy mạnh phân cấp, phân quyền

Phân cấp, phân quyền là nội dung nhận được nhiều sự đồng thuận trong phiên thảo luận. Đại biểu Phạm Trọng Nghĩa (Lạng Sơn) cho biết, hiện tại thẩm quyền điều chỉnh kế hoạch đầu tư công trung hạn vốn ngân sách trung ương giữa các bộ, cơ quan trung ương và địa phương nằm trong tay Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH). Quy trình này đòi hỏi qua nhiều bước, dẫn đến thời gian xử lý kéo dài từ 6-7 tháng. Đồng ý với đề xuất chuyển thẩm quyền này cho Thủ tướng Chính phủ, ông Nghĩa cho rằng, làm như vậy sẽ “giảm 5 bước trong quy trình, tiết kiệm 3 tháng thời gian xử lý và tạo điều kiện đẩy mạnh giải ngân, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công”.

Tuy nhiên, đại biểu Triệu Quang Huy (Lạng Sơn) lại bày tỏ băn khoăn với đề xuất trên. Ông Huy phân tích, việc chuyển thẩm quyền từ UBTVQH sang Thủ tướng có thể ảnh hưởng đến vai trò giám sát của Quốc hội, vốn đã được thiết lập trong Luật Đầu tư công hiện hành. Nếu quy định như dự thảo Luật thì Quốc hội sẽ ủy quyền cho Thủ tướng Chính phủ, điều này chưa hợp lý. “Tôi đề nghị giữ nguyên quy định hiện hành để bảo đảm tuân thủ Hiến pháp và tính thống nhất trong hệ thống pháp luật”, ông Huy đề xuất.

Đại biểu Lê Minh Nam (Hậu Giang) cũng ủng hộ chủ trương phân cấp nhưng nhấn mạnh cần xem xét kỹ khả năng thực hiện quyền được phân cấp của từng cơ quan. Theo ông Nam, cần bám sát chức năng, nhiệm vụ, vai trò của cơ quan được phân quyền để không tạo ra những thay đổi lớn về chức năng cơ bản của các cơ quan, đơn vị trong hệ thống và đảm bảo tính khả thi trong tổ chức thực hiện.

Nâng cao chất lượng chuẩn bị đầu tư và giải ngân vốn

Giải phóng mặt bằng là một trong những nội dung được thảo luận sôi nổi, bởi đây là vấn đề thường gặp khó khăn trong các dự án đầu tư công. Đại biểu Trần Thị Hoa Ry (Bạc Liêu) ủng hộ đề xuất tách công tác đền bù, tái định cư thành dự án thành phần độc lập trong tổng thể dự án đầu tư công. Bà Ry cho rằng, việc giải phóng mặt bằng có thể được tách thành dự án riêng. Tuy nhiên, cần phải quy định rõ để quá trình thực hiện không chỉ minh bạch mà còn công bằng.

Nêu thêm về những thách thức thực tế từ việc triển khai các dự án liên tỉnh, đại biểu Trần Thị Vân (Bắc Ninh) đề nghị cân nhắc về khả năng trao quyền cho các địa phương trong giải phóng mặt bằng và chủ đầu tư. Đối với những địa phương có khả năng cân đối ngân sách và có nhu cầu phát triển hạ tầng chiến lược liên vùng, nên quy định cho UBND cấp tỉnh làm chủ đầu tư các công trình liên vùng, UBND cấp huyện làm chủ đầu tư các công trình liên huyện nhằm bảo đảm tiến độ dự án.

Các đại biểu đều thống nhất rằng chất lượng chuẩn bị đầu tư là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến tiến độ và hiệu quả của các dự án đầu tư công. Cho rằng, nhiều dự án đang gặp khó khăn trong khâu chuẩn bị đầu tư, dẫn đến việc giải ngân chậm và phải điều chỉnh kế hoạch vốn thường xuyên, đại biểu Phạm Hùng Thắng (Hà Nam) đề xuất, chương trình, dự án đầu tư cần hoàn thiện các thủ tục pháp lý và đảm bảo tính khả thi trước khi được bố trí vốn đầu tư công hàng năm để tránh tình trạng bố trí vốn cho các dự án không có khả năng thực hiện.

Đại biểu Nguyễn Vân Chi (Nghệ An) bổ sung thêm rằng, việc chuẩn bị đầu tư sơ sài còn dẫn đến tình trạng phân bổ vốn thiếu hợp lý, gây lãng phí nguồn lực nhà nước. Bà Chi bày tỏ lo ngại khi dự thảo Luật đề xuất bỏ yêu cầu thẩm định nguồn vốn, điều mà bà cho rằng là “linh hồn của Luật Đầu tư công 2014”. Trước đây, yêu cầu thẩm định nguồn vốn là một cơ chế giúp hạn chế tình trạng cấp chủ trương đầu tư nhiều nhưng không bố trí được đầy đủ, phân bố manh mún nguồn vốn, gây lãng phí.

Giám sát vốn đầu tư công từ doanh nghiệp nhà nước

Quản lý vốn đầu tư công từ doanh nghiệp nhà nước cũng là một nội dung trọng tâm trong phiên thảo luận. Đại biểu Huỳnh Thị Hằng Nga (Trà Vinh) cho rằng, Chính phủ cần có cơ chế giám sát chặt chẽ các hoạt động đầu tư của doanh nghiệp nhà nước. Vốn đầu tư của các doanh nghiệp này được xem là tự chủ, tuy nhiên cần có quy trình kiểm tra, giám sát hiệu quả để tránh tình trạng đầu tư dàn trải và vay nợ quá mức.

Đại biểu Phạm Hùng Thắng (Hà Nam) cũng ủng hộ đề xuất giám sát chặt chẽ các doanh nghiệp nhà nước, đồng thời kiến nghị bổ sung quy định để tránh việc doanh nghiệp tự ý mở rộng quy mô đầu tư dẫn đến tình trạng vay nợ lớn. “Các Bộ liên quan cần có kế hoạch kiểm tra và giám sát quy trình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp nhà nước, nhất là các vấn đề cổ phần hóa, để đảm bảo nguồn vốn được sử dụng hiệu quả”, ông Thắng chia sẻ.

Một số đại biểu đề nghị bổ sung quy định trong trường hợp người đứng đầu cơ quan quản lý đầu tư công bị chuyển công tác hoặc chịu kỷ luật, để tránh tình trạng gián đoạn trong quá trình triển khai dự án. Đại biểu Nguyễn Kim Toàn (Bình Định) cho rằng, cần có quy định rõ ràng về việc chuyển giao thẩm quyền cho cấp phó trong trường hợp người đứng đầu có lý do bất khả kháng, nhằm bảo đảm tính liên tục trong triển khai dự án đầu tư công.

Đại biểu Trần Nhật Minh (Nghệ An) bổ sung rằng, quy định rõ ràng về việc chuyển giao trách nhiệm này là cần thiết để đảm bảo tính nhất quán trong quản lý và không gây tranh chấp về thẩm quyền giữa các cấp quản lý.

Phát biểu tại phiên thảo luận, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc cho rằng, việc sửa đổi Luật Đầu tư công và các quy định liên quan là cần thiết để tháo gỡ tình trạng “có tiền mà không tiêu được” do chậm trễ và ách tắc trong giải ngân đầu tư công. Mặc dù Luật Đầu tư công trước đây đã giúp ngăn chặn tình trạng đầu tư vượt khả năng ở các địa phương, nhưng qua thời gian áp dụng đã xuất hiện một số vướng mắc cần khắc phục. Theo Phó Thủ tướng, sửa đổi Luật lần này sẽ cho phép Chính phủ và UBND các cấp quyết định đầu tư vào các dự án cấp thiết bằng các khoản thu tăng thêm và nguồn vốn khác ngoài Kế hoạch đầu tư công trung hạn (KHĐTCTH), nhằm tăng tính chủ động trong huy động vốn phát triển.

Phó Thủ tướng cũng đề xuất Quốc hội chỉ cần phê duyệt cơ cấu chung, giao việc phân bổ chi tiết cho địa phương để nâng cao hiệu quả quản lý. Ông bày tỏ mong muốn Quốc hội sớm thông qua Luật sửa đổi các luật trong lĩnh vực tài chính và Luật Đầu tư công nhằm huy động tối đa nguồn lực phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, góp phần hoàn thành các mục tiêu kinh tế trong giai đoạn 5 năm theo nghị quyết của Đại hội Đảng.