Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) nhận được 01 kiến nghị của cử tri thành phố Đà Nẵng gửi tới trước Kỳ họp thứ 4, Quốc hội khóa XV do Ban Dân nguyện chuyển đến theo công văn số 1418/BDN ngày 7/11/2022.
Kiến nghị của cử tri: “Cử tri phản ánh, doanh nghiệp và hộ kinh doanh khó tiếp cận nguồn vốn vay, chi phí lãi vay quá cao đã ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất kinh doanh và tốc độ phát triển trong thời gian tới. Theo đó, cử tri kiến nghị Chính phủ cần ổn định kinh tế vĩ mô nhưng cũng nên quan tâm đến tăng trưởng kinh tế; áp dụng các biện pháp kỹ thuật của nền kinh tế thị trường để ổn định tế vĩ mô, không nên điều hành bằng các mệnh lệnh hành chính, không can thiệp quá sâu vào hoạt động kinh doanh của các tổ chức tín dụng như áp đặt lãi suất trần tiền gửi, phân phối và quản lý room tín dụng”. (Câu số 4)
Ngân hàng Nhà nước Việt Nam trân trọng cảm ơn Đoàn Đại biểu Quốc hội thành phố Đà Nẵng và xin báo cáo như sau:
1. Về kiến nghị “cần ổn định kinh tế vĩ mô nhưng cũng nên quan tâm đến tăng trưởng kinh tế”
Việc điều hành chính sách tiền tệ (CSTT) để hướng tới cân bằng các mục tiêu kinh tế vĩ mô đôi khi phải chấp nhận ưu tiên những mục tiêu nhất định trong từng thời điểm cụ thể.
Trước bối cảnh kinh tế thế giới biến động khó lường, trong 9 tháng đầu năm, NHNN bám sát diễn biến thị trường trong và ngoài nước để điều hành đồng bộ các công cụ và giải pháp CSTT trong đó giữ nguyên các mức lãi suất điều hành, góp phần kiểm soát lạm phát bình quân ở mức thấp (2,73%), hỗ trợ tăng trưởng kinh tế phục hồi tích cực (GDP tăng 8,83%), thị trường tiền tệ, ngoại hối cơ bản ổn định, VND mất giá ở mức thấp (4,8%) so với đồng tiền của nhiều nước (từ 6%-33%), mặt bằng lãi suất VND tăng nhẹ (khoảng 0,3-0,4%) trong khi lãi suất tại nhiều nước tăng mạnh. Thanh khoản hệ thống tổ chức tín dụng (TCTD) ổn định, thông suốt, đáp ứng đầy đủ nhu cầu chi trả của doanh nghiệp, người dân.
Trong tháng 10, thị trường tiền tệ, ngoại hối chịu áp lực trước xu hướng tỷ giá tăng kịch trần, thanh khoản thị trường kém, tâm lý găm giữ ngoại tệ gia tăng. Để giải tỏa áp lực thị trường, NHNN đã phải thực hiện đồng thời các giải pháp cấp bách như: tăng biên độ giao dịch của tỷ giá và cho phép VND biến động linh hoạt hơn như đề cập ở trên; sẵn sàng bán ngoại tệ can thiệp; tăng 2% các mức lãi suất điều hành cuối tháng 9 và tháng 101. Đây là giải pháp kịp thời, phù hợp với xu hướng chung trên toàn thế giới để ưu tiên kiểm soát lạm phát, giữ ổn định tỷ giá, tạo dư địa thích ứng mới với các biến động trên thị trường, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô đảm bảo an toàn hệ thống. Việc NHNN điều chỉnh tăng lãi suất có tác động truyền dẫn đến mặt bằng lãi suất thị trường, tuy nhiên đây là điều khó tránh khỏi trong bối cảnh NHNN đồng thời phải tập trung điều hành để góp phần kiểm soát lạm phát và ổn định tỷ giá, thị trường ngoại hối. Bên cạnh đó, NHNN chỉ đạo TCTD nỗ lực tối đa tiết giảm chi phí hoạt động, thủ tục hành chính, các khoản chi không cần thiết để có dư địa phấn đấu giảm lãi suất cho vay, hỗ trợ và đồng hành cùng doanh nghiệp, người dân vượt qua khó khăn. Trong bối cảnh lãi suất thế giới tăng nhanh và áp lực lạm phát trong nước gia tăng, lãi suất tiền gửi và cho vay trong 11T/2022 đã tăng so với cuối năm 20212.
Đối với điều hành tín dụng, NHNN đưa ra chỉ tiêu định hướng tăng trưởng tín dụng năm 2022 khoảng 14% và điều chỉnh phù hợp với diễn biến, tình hình thực tiễn. Do kinh tế phục hồi sau đại dịch, trong khi thị trường trái phiếu doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn, nên tín dụng ngân hàng tăng cao, 9 tháng đầu năm 2022 đã tăng 17% so với cùng kỳ 2021 – là mức tăng cao so với nhiều năm trở lại đây. Sau tháng 11, khi thị trường tiền tệ, ngoại hối đã bớt áp lực, thanh khoản cải thiện, NHNN đã điều chỉnh chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng thêm 1,5-2% cho các TCTD để hỗ trợ hơn nữa cho doanh nghiệp và người dân, góp phần phục hồi tăng trưởng kinh tế. Đồng thời NHNN chỉ đạo các TCTD mở rộng tín dụng phù hợp với năng lực quản trị rủi ro, khả năng cân đối vốn để cấp tín dụng, giữ ổn định mặt bằng lãi suất thị trường; hướng tín dụng vào các lĩnh vực ưu tiên, các lĩnh vực tạo động lực cho tăng trưởng theo chủ trương của Chính phủ, tín dụng cho nhà ở xã hội; kiểm soát chặt chẽ tín dụng đối với lĩnh vực tiềm ẩn rủi ro.
Trong năm 2022, đứng trước bối cảnh thế giới biến động mạnh, NHNN đã điều hành CSTT bám sát diễn biến thị trường trong nước và quốc tế từng thời điểm, đưa ra các giải pháp điều hành phù hợp, kịp thời, hướng tới thực hiện hài hòa các mục tiêu kinh tế vĩ mô. Việc kiên định mục tiêu ổn định kinh tế vĩ mô và kiểm soát lạm phát là vô cùng quan trọng, tạo môi trường kinh doanh thuận lợi cho các hoạt động sản xuất kinh doanh trong nước và thu hút nhà đầu tư nước ngoài. Thực tế đã cho thấy trong giai đoạn 2016-2019, tăng trưởng kinh tế trong nước duy trì liên tục ở mức ấn tượng là kết quả của nền tảng kinh tế vĩ mô được giữ ổn định, lạm phát được kiểm soát tốt và các cân đối lớn của nền kinh tế được đảm bảo. Trong thời gian tới, NHNN sẽ tiếp tục điều hành chủ động, linh hoạt CSTT, phù hợp với diễn biến thị trường trong nước và quốc tế, quán triệt xuyên suốt quan điểm “hỗ trợ tăng trưởng kinh tế tích cực nhưng không chủ quan với rủi ro lạm phát và bất ổn kinh tế vĩ mô”.
2. Về vấn đề không can thiệp quá sâu vào hoạt động kinh doanh của các TCTD
2.1. Về lãi suất trần tiền gửi
Hiện nay năng lực tài chính, quản trị, điều hành giữa các TCTD chưa đồng đều, hệ thống TCTD đang tiếp tục tái cơ cấu và xử lý nợ xấu. Đồng thời, hệ thống ngân hàng vẫn là kênh chủ lực cung ứng vốn cho nền kinh tế. Khi nhu cầu tín dụng lớn, tăng nhanh thì tự do cạnh tranh sẽ dẫn đến cuộc đua gia tăng lãi suất huy động, các ngân hàng nhỏ hơn thường có sức cạnh tranh yếu hơn có thể sẽ bị đẩy vào tình trạng nguy hiểm khi buộc phải tham gia cuộc đua này. Do đó, việc sử dụng có chọn lọc biện pháp hành chính như trần lãi suất tiền gửi là cần thiết, đã và đang phát huy tác dụng, tạo chốt chặn an toàn cho thị trường tiền tệ, đặc biệt trong bối cảnh thực tế hiện nay, tình hình kinh tế, chính trị thế giới đã và đang có những diễn biến phức tạp, nhiều ngân hàng trung ương tăng lãi suất nhanh và mạnh, các ngân hàng trong nước cũng liên tục điều chỉnh tăng lãi suất tiền gửi trong thời gian qua.
2.2. Về quản lý hạn mức tín dụng
Trong bối cảnh áp lực lạm phát đang có xu hướng tăng, tỷ lệ tín dụng/GDP tại Việt Nam ở mức cao, tiềm ẩn rủi ro đối với hệ thống tài chính, nhiều tổ chức quốc tế cảnh báo tỷ lệ này3, vốn đầu tư của nền kinh tế phụ thuộc quá nhiều vào hệ thống ngân hàng, gây thách thức rất lớn cho công tác điều hành CSTT và tín dụng của NHNN khi vừa hỗ trợ phục hồi kinh tế, vừa phải đảm bảo kiểm soát lạm phát... Do đó, tăng trưởng tín dụng quá cao không chỉ tiềm ẩn rủi ro bất ổn vĩ mô chung cho nền kinh tế mà còn gia tăng rủi ro đối với từng TCTD, ảnh hưởng đến an toàn của hệ thống ngân hàng. Đây cũng là bài học kinh nghiệm cho ngành ngân hàng sau giai đoạn tăng trưởng tín dụng nóng, dẫn đến những hệ lụy phải xử lý nợ xấu, tái cơ cấu các TCTD. Chính vì vậy, việc duy trì công cụ hạn mức tín dụng là cần thiết và phù hợp, nhằm đảm bảo an toàn hoạt động của hệ thống ngân hàng, qua đó góp phần tích cực trong kiểm soát lạm phát, hỗ trợ tăng trưởng kinh tế, ổn định vĩ mô.
Tại Hội thảo với các chuyên gia kinh tế và Hội nghị về công tác điều hành tín dụng tháng 9/2022, hầu hết các chuyên gia và TCTD đồng thuận đánh giá các giải pháp điều hành tín dụng thời gian qua của NHNN là hiệu quả, phù hợp với thực tiễn, đặc thù của Việt Nam; trong bối cảnh hiện nay thì không có giải pháp nào hiệu quả hơn để đạt được các mục tiêu quan trọng hàng đầu, xuyên suốt trong điều hành CSTT của NHNN là ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, bảo đảm an toàn hệ thống. Trong thời gian tới, NHNN sẽ tiếp tục nghiên cứu, phân tích, đánh giá kỹ lưỡng về vai trò, tác động của công cụ hạn mức tín dụng để hoàn thiện giải pháp về điều hành tín dụng phù hợp, hiệu quả cho năm 2023.
Trên đây là ý kiến trả lời của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam về nội dung kiến nghị của cử tri thành phố Đà Nẵng. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam trân trọng cảm ơn và rất mong tiếp tục nhận được sự quan tâm, ủng hộ của cử tri đối với hoạt động ngân hàng./.