Sau 2 năm vật lộn với dịch Covid-19, nền kinh tế lại bước vào năm 2023 với vô vàn thách thức khi tình hình khó khăn ở trong nước và quốc tế khiến hoạt động kinh doanh, tiêu dùng sụt giảm, tăng trưởng tín dụng khó khăn. Bên cạnh đó, khó khăn trong hoạt động sản xuất kinh doanh dẫn đến việc trả nợ và nguồn trả nợ bị giảm sút trầm trọng. Tỷ lệ thuận với khó khăn trên là số là số lượng đơn thư khiếu nại, kiến nghị, phản ánh đến ngành Ngân hàng cũng gia tăng đột biến. Chỉ tính riêng năm 2023, toàn ngành Ngân hàng đã nhận được khoảng 7.000 đơn thư khiếu nại, kiến nghị, phản ánh, gấp 3 lần so với năm 2022.
Kinh tế khó khăn dẫn đến khiếu nại gia tăng
Phạm Thị Phượng
Sau 2 năm vật lộn với dịch Covid-19, nền kinh tế lại bước vào năm 2023 với vô vàn thách thức khi tình hình khó khăn ở trong nước và quốc tế khiến hoạt động kinh doanh, tiêu dùng sụt giảm, tăng trưởng tín dụng khó khăn. Bên cạnh đó, khó khăn trong hoạt động sản xuất kinh doanh dẫn đến việc trả nợ và nguồn trả nợ bị giảm sút trầm trọng. Tỷ lệ thuận với khó khăn trên là số là số lượng đơn thư khiếu nại, kiến nghị, phản ánh đến ngành Ngân hàng cũng gia tăng đột biến. Chỉ tính riêng năm 2023, toàn ngành Ngân hàng đã nhận được khoảng 7.000 đơn thư khiếu nại, kiến nghị, phản ánh, gấp 3 lần so với năm 2022.
Mặc dù NHNN đã kịp thời có Thông tư số 01/2020/TT-NHNN ngày 13/3/2020 (đã sửa đổi bổ sung) quy định về việc tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài cơ cấu lại thời hạn trả nợ, miễn, giảm lãi, phí, giữ nguyên nhóm nợ nhằm hỗ trợ khách hàng chịu ảnh hưởng bởi Covid-19 và Thông tư số 02/2023/TT-NHNN ngày 23/4/2023 quy định về việc tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài cơ cấu lại thời hạn trả nợ và giữ nguyên nhóm nợ nhằm hỗ trợ khách hàng gặp khó khăn, nhưng trong quá trình thực hiện, nhiều khách hàng cho rằng tổ chức tín dụng “phải” cơ cấu nợ, giãn nợ, miễn giảm lãi cho khách hàng vô điều kiện nên đã có đơn thư khiếu nại, kiến nghị, phản ánh gửi các cơ quan chức năng khi chưa đạt được mức hỗ trợ mong muốn hoặc không đủ điều kiện được hỗ trợ dẫn đến phải xử lý tài sản đảm bảo.
Một số trường hợp cho rằng, khách hàng đương nhiên được giãn nợ, miễn giảm lãi nên tự động không thanh toán nợ cho các tổ chức tín dụng. Khi phát sinh nợ xấu đã có đơn khiếu nại việc phân loại nợ gửi Trung tâm Thông tin tín dụng quốc gia Việt Nam (CIC).
Chưa dừng lại ở đó, cuối năm 2022, đầu năm 2023, vụ việc vi phạm pháp luật của Tập đoàn Vạn Thịnh Phát đã gây ảnh hưởng đến hoạt động của Ngân hàng Thương mại cổ phần Sài Gòn (SCB) và một số tổ chức tín dụng khác dẫn đến nhiều khách hàng đã gửi đơn đến NHNN Trung ương và các NHNN chi nhánh tỉnh, thành phố để nhờ can thiệp trong việc thanh toán trái phiếu của một số công ty liên quan đến Tập đoàn Vạn Thịnh Phát và một số công ty khác, hoặc thanh toán các hợp đồng đầu tư đã ký với các công ty bảo hiểm qua SCB và một số tổ chức tín dụng có liên quan...
Hay đơn giản chỉ là khi nền kinh tế khó khăn, các doanh nghiệp phát hành trái phiếu, chứng chỉ đầu tư không đủ khả năng để chi trả lãi suất hoặc tất toán theo đúng các hợp đồng đầu tư, dẫn đến rất nhiều khách hàng cho rằng nhân viên công ty chứng khoán và nhân viên một số NHTM (nơi khách hàng thực hiện thanh toán mua bán trái phiếu, chứng chỉ đầu tư) tư vấn bán trái phiếu hoặc đầu tư bảo hiểm không trung thực nên đã gửi đơn đề nghị NHNN can thiệp để các trái chủ lấy lại được các khoản tiền đã đầu tư.
Tình hình trên đã dẫn đến nhiều khó khăn, vướng mắc trong quá trình xử lý đơn thư (chủ yếu là trong khâu phân loại và xác định thẩm quyền) tại một số NHNN chi nhánh tỉnh, thành phố và một số tổ chức tín dụng có thẩm quyền/trách nhiệm xử lý đơn khiếu nại theo quy định tại Luật Khiếu nại năm 2011, Luật Tố cáo năm 2018 và Thông tư số 05/2021/TT-TTCP ngày 1/10/2021 của Thanh tra Chính phủ quy định quy trình xử lý đơn khiếu nại, đơn tố cáo, đơn kiến nghị, phản ánh, dẫn đến một số đơn, thư bị chuyển lòng vòng gây mất thời gian và lãng phí nguồn lực cho cả công dân và đơn vị xử lý đơn thư.
Trong bối cảnh hoạt động kinh tế còn đang khó khăn, giới phân tích cho rằng nợ xấu còn có thể diễn biến phức tạp, khả năng trả nợ của người dân và doanh nghiệp còn khó khăn và nhu cầu gia hạn nợ, giãn nợ gia tăng. Và khi các yêu cầu này chưa được xem xét, xử lý như đề nghị thì việc khiếu nại, kiến nghị, phản ánh của công dân còn diễn biến phức tạp.
Trước tình hình đó, một số giải pháp cấp bách cần xem xét để nâng cao hiệu quả công tác xử lý đơn thư khiếu nại, kiến nghị, phản ánh là: (1) các đơn vị trong ngành Ngân hàng định hướng rõ, đầu tư nguồn lực để nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại để việc giải quyết đúng thẩm quyền, hạn chế vượt cấp, tránh hình thành các điểm nóng; (2) có biện pháp mạnh mẽ, hữu hiệu để xử lý các trường hợp cán bộ xử lý đơn thư né tránh, đùn đẩy trách nhiệm, ảnh hưởng đến nhiệm vụ chung; (3) nghiên cứu ban hành quy trình xử lý đơn thư thống nhất trong toàn ngành Ngân hàng, đảm bảo tuân thủ quy định của pháp luật, phù hợp với đặc thù của Ngành và theo kịp diễn biến của nền kinh tế, xã hội trong thời gian tới.