Dù chịu rất nhiều áp lực nhưng các nhà điều hành vẫn kiểm soát lạm phát rất thành công trong năm 2022. Tuy nhiên, sự “ngủ yên” của lạm phát trong năm qua chỉ giúp chúng ta có thêm sự tự tin, chứ không là “bảo chứng” cho khả năng kiểm soát thành công trong năm nay, ngay cả khi lạm phát trên toàn cầu đã có dấu hiệu giảm xuống.
Kiểm soát lạm phát:
Kinh nghiệm và không chủ quan là yếu tố quyết định
Đỗ phạm
Dù chịu rất nhiều áp lực nhưng các nhà điều hành vẫn kiểm soát lạm phát rất thành công trong năm 2022. Tuy nhiên, sự “ngủ yên” của lạm phát trong năm qua chỉ giúp chúng ta có thêm sự tự tin, chứ không là “bảo chứng” cho khả năng kiểm soát thành công trong năm nay, ngay cả khi lạm phát trên toàn cầu đã có dấu hiệu giảm xuống.
Thành công lớn
CPI bình quân cả năm 2022 chỉ tăng 3,15%, có thể coi là khá thấp so với mục tiêu Quốc hội đề ra. Bà Nguyễn Thu Oanh, Vụ trưởng Vụ Thống kê Giá, Tổng cục Thống kê cho rằng đây là thành công lớn của Việt Nam, qua đó góp phần ổn định kinh tế vĩ mô trong bối cảnh kinh tế thế giới đang diễn biến phức tạp.
Để có được thành công này, theo bà Oanh là việc Chính phủ, các bộ, ngành ban hành kịp thời nhiều chính sách, thực hiện đồng bộ các giải pháp nhằm hạn chế những tác động tiêu cực từ cả bên ngoài và bên trong đến phát triển kinh tế - xã hội. “Các chính sách phù hợp cùng với sự quyết liệt, sát sao trong chỉ đạo, điều hành đã giúp giảm áp lực đáng kể lên mặt bằng giá, ổn định hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp và đời sống của nhân dân”, bà Oanh nhấn mạnh.
Cụ thể, trong bối cảnh thế giới thường xuyên phải đối mặt với nguy cơ khủng hoảng, mất an ninh lương thực, thực phẩm thì việc sản xuất và cung ứng các mặt hàng này luôn được đảm bảo tại Việt Nam; không những cung cấp đầy đủ cho trong nước mà còn thúc đẩy được xuất khẩu. Trong tổng chi tiêu dùng cuối cùng, lương thực, thực phẩm chiếm tỷ trọng rất lớn (chiếm tới 25%) nên có tác động lớn đến CPI. Do đó, nguồn cung dồi dào và mặt bằng giá lương thực, thực phẩm tại Việt Nam khá ổn định so với các nước là yếu tố quan trọng giúp kiềm chế CPI. Cùng với đó, một số dịch vụ do Nhà nước quản lý - cũng có tác động rất lớn đến CPI - thì trong năm qua cũng được giữ giá tương đối ổn định. Chẳng hạn, đối với giá dịch vụ y tế, nếu thực hiện giá dịch vụ khám chữa bệnh theo đúng lộ trình, thì năm 2021 đã phải hoàn thành việc tính đủ các loại chi phí theo quy định của pháp luật về giá. Tuy nhiên, việc điều chỉnh này đến hết 2022 chưa hoàn thành cũng góp phần kiềm chế tốc độ tăng của CPI. Bên cạnh đó, giá điện cũng chưa tăng, giữ ổn định gần 4 năm qua (mặc dù chi phí đầu vào của ngành này như giá xăng dầu, giá than đều đã tăng rất cao).
Nhưng nhìn lại diễn biến giá cả năm vừa qua, việc lạm phát thấp một phần còn có yếu tố “may mắn” của diễn biến giá hàng hóa và cung – cầu trên thị trường. Mặt hàng thịt lợn là một ví dụ. Có những thời điểm giá thịt lợn giảm sâu trong bối cảnh giá thức ăn chăn nuôi vẫn liên tục tăng vọt đã đặt ra không ít lo ngại về tình trạng người nuôi sẽ không tái đàn, dẫn đến thiếu cung và gây áp lực đến giá thịt thành phẩm nhất là vào dịp cuối năm. Tuy nhiên đến thời điểm cận tết những mặt hàng này vẫn có giá ổn định; và bình quân cả năm ghi nhận giá giảm 10,68% so với năm trước, qua đó giúp CPI chung giảm 0,36%.
Chủ quan là lúc lạm phát sẽ “thức giấc”
Hiện lạm phát trên toàn cầu ít nhiều đã có những dấu hiệu hạ nhiệt những tháng gần đây. Nhưng nếu chủ quan cho rằng lạm phát chỉ là con ngáo ộp, vì thế có thể xuất hiện và đấy chính là thời điểm lạm phát sẽ “thức giấc”.
Có những chỉ dấu và thách thức cho thấy lạm phát sẽ là bài toán không dễ giải trong năm 2023. Trước hết, đó là những áp lực tiếp tục của lạm phát “nhập khẩu” và các tác động mang tính độ trễ từ bên ngoài vào. Thực tế trong năm 2022, dù chịu nhiều thách thức từ lạm phát bên ngoài ngay từ đầu năm nhưng tác động rõ nét chỉ bắt đầu thấy trong quý IV. Lưu ý là liên tiếp các tháng 10,11 và 12, lạm phát đều tăng vượt 4% so với cùng kỳ, qua đó đẩy CPI quý IV/2022 tăng 4,41% so với cùng kỳ năm 2021. Như vậy nếu không có yếu tố độ trễ này, lạm phát 2022 hoàn toàn đã có thể vượt qua trần mục tiêu đặt ra.
Cùng với đó, hiện có rất nhiều yếu tố đang và sẽ tạo áp lực lớn hơn cho lạm phát năm nay. Bên cạnh những yếu tố từ bên ngoài (lạm phát của các nền kinh tế lớn trên thế giới vẫn có thể tăng hoặc giảm nhưng vẫn ở mức cao và độ trễ tác động đến Việt Nam như đã nói; nhu cầu về nhập khẩu nguyên nhiên vật liệu sản xuất gia tăng, kéo theo giá cao và chi phí đầu vào tăng; giá nhiên liệu tiếp tục ở mức cao ảnh hưởng đến xăng dầu trong nước; áp lực tỷ giá khi đồng USD có thể tiếp tục đà tăng...) thì trong nước cũng có nhiều áp lực không nhỏ. Trong đó, việc thực hiện điều chỉnh giá các mặt hàng do Nhà nước quản lý sẽ tác động mạnh tới CPI. Chỉ riêng các nhóm giáo dục và y tế đã chiếm gần 12% quyền số trong rổ hàng hóa tính CPI, nên nếu học phí và dịch vụ khám chữa bệnh được điều chỉnh giá theo lộ trình trong năm nay sẽ tác động làm tăng CPI. Hay nếu giá điện sinh hoạt tăng cũng sẽ tạo áp lực lên lạm phát. Tính toán cho thấy, giá điện tăng 10% sẽ tác động làm CPI tăng 0,33%.
Bên cạnh đó, một số chính sách hỗ trợ về thuế sẽ hết hiệu lực ngay từ đầu năm như chính sách giảm thuế VAT, hay việc tăng lương cơ sở có hiệu lực từ 1/7/2023 có khả năng kéo giá hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng tăng lên. Ngoài ra, áp lực cầu kéo đến từ các gói hỗ trợ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế sẽ có khả năng đẩy giá cả hàng hóa và dịch vụ lên cao, tạo áp lực lên lạm phát.
Vì vậy bà Nguyễn Thu Oanh cho rằng, mục tiêu kiểm soát lạm phát 4,5% trong năm nay là một thách thức không nhỏ. Tuy nhiên, cũng có một số yếu tố giúp kiềm chế tốc độ tăng giá nếu được phát huy hiệu quả. Cụ thể, lợi thế của Việt Nam trong chủ động nguồn lương thực, thực phẩm đáp ứng được nhu cầu tiêu dùng trong nước và xuất khẩu sẽ giúp giảm bớt áp lực lạm phát. Bên cạnh đó, dự kiến chính sách giảm thuế bảo vệ môi trường đối với xăng dầu dự kiến tiếp tục kéo dài trong năm 2023 sẽ giúp kiềm chế tốc độ tăng của giá xăng dầu. Bên cạnh đó, với quyết tâm, kinh nghiệm điều hành giá của Chính phủ, cùng sự phối hợp hiệu quả của các bộ, ngành, địa phương, sự nỗ lực của doanh nghiệp và người dân, nên tin tưởng rằng mục tiêu CPI bình quân năm 2023 khoảng 4,5% có thể đạt được.