Hoàn thiện pháp lý ứng phó thuế tối thiểu toàn cầu

Hoàn thiện pháp lý ứng phó thuế tối thiểu toàn cầu

Thạch Bình

Cùng với việc xây dựng Nghị định hướng dẫn triển khai Nghị quyết 107/2023/QH15, việc hoàn thiện pháp lý đối với Quỹ hỗ trợ đầu tư từ nguồn thu thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) bổ sung theo quy định chống xói mòn cơ sở thuế toàn cầu cũng được các bộ, ngành và chuyên gia nhận định là cần tiến hành nhanh chóng và đồng bộ.

Cơ hội tăng thu nhưng giảm sức hút đầu tư

Theo nhận định của Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KHĐT), từ năm 2024 với việc Việt Nam chính thức áp dụng chính sách về thuế tối thiểu toàn cầu (TTTC) theo Nghị quyết số 107/2023/QH15, môi trường đầu tư, nguồn thu ngân sách và lợi thế cạnh tranh thu hút FDI trên đã bắt đầu có sự ảnh hưởng theo cả hướng tích cực và điểm hạn chế.

Ở chiều tích cực, nếu Việt Nam có thể hoàn thiện, đồng bộ và ban hành kịp thời các pháp lý liên quan đến thuế TTTC sẽ có cơ hội thu được phần thuế bổ sung từ các doanh nghiệp phải nộp bổ sung thuế tối thiểu nội địa đạt chuẩn (QDMTT) và các tập đoàn Việt Nam có đầu tư ra nước ngoài (nộp thêm đối với thu nhập chịu thuế tối thiểu IIR).

Còn theo tính toán của Bộ Tài chính (căn cứ trên số liệu quyết toán thuế TNDN năm 2022), Việt Nam có khoảng 122 tập đoàn FDI chịu ảnh hưởng của thuế TTTC. Nếu các quốc gia mà công ty mẹ của các tập đoàn này đặt trụ sở áp dụng thuế TTTC từ năm 2024 thì các doanh nghiệp này sẽ phải nộp thêm khoảng trên 14.600 tỷ đồng về nước sở tại. Tuy nhiên, nếu Việt Nam có quy định chi tiết việc áp dụng thuế TNDN bổ sung tối thiểu đạt chuẩn (theo đúng hướng dẫn của OEDC) thì sẽ thu được toàn bộ phần thuế này, các doanh nghiệp không cần nộp bổ sung về nước nữa.

Song song đó, đối với các doanh nghiệp Việt Nam đầu tư tại nước ngoài (cũng căn cứ theo số liệu quyết toán thuế TNDN năm 2022), nếu Việt Nam áp dụng quy định tổng hợp IIR từ năm 2024, thì sẽ có 6 tập đoàn thuộc đối tượng áp dụng. Trường hợp các nước chấp nhận đầu tư không áp dụng quy định QDMTT thì ngành Thuế Việt Nam có thể sẽ thu thêm khoảng 73 tỷ đồng từ nguồn thuế bổ sung này.

Ở điểm hạn chế, theo Bộ KHĐT, thách thức lớn nhất đối với Việt Nam khi áp dụng các quy định về thuế TTTC là làm giảm tính cạnh tranh trong thu hút, giữ chân nhà đầu tư nước ngoài, đồng thời khiến các chính sách ưu đãi thuế TNDN đang áp dụng không còn ý nghĩa và có khả năng sẽ bị gián đoạn hoạt động hỗ trợ thu hút đầu tư FDI nếu không kịp thời có chính sách bổ sung.

Cụ thể, theo ghi nhận của Bộ KHĐT, hiện nay chính sách ưu đãi đầu tư của Việt Nam chưa đa dạng (chủ yếu phụ thuộc vào ưu đãi miễn, giảm thuế, phí, tiền thuê đất…); chưa bắt kịp với các chính sách tiên tiến, thông lệ quốc tế. Đồng thời, pháp luật về ngân sách chưa có quy định cụ thể về chi ngân sách cho các hình thức hỗ trợ đầu tư được quy định theo Luật Đầu tư nên không áp dụng được trên thực tế. Kết quả là thời gian qua đã xuất hiện một số trường hợp tập đoàn nước ngoài đến khảo sát, nghiên cứu đầu tư tại Việt Nam, nhưng do chưa có pháp lý cụ thể về hỗ trợ đầu tư từ ngân sách nên họ đã chuyển sang quốc gia khác.

Đơn cử, trường hợp của LG Chemical, tập đoàn này đã đề xuất đầu tư dự án sản xuất pin với mức hỗ trợ 30% chi phí sản xuất từ Việt Nam nhưng không có pháp lý để thực hiện nên họ đã chuyển sang đầu tư tại Indonesia. Hoặc Intel trước đó đã đề xuất dự án sản xuất chip với vốn đầu tư 3,3 tỷ USD, mong muốn Việt Nam hỗ trợ 15% bằng tiền, tuy nhiên sau đó đã chuyển sang Ba Lan. Một tập đoàn khác là AT&S của Áo cũng đã đến khảo sát đầu tư công nghiệp bán dẫn nhưng Việt Nam không đáp ứng được về cơ chế hỗ trợ theo chi phí, chưa đáp ứng được về lao động công nghệ cao nên họ đã chuyển sang Malaysia…

Gấp rút bổ sung hành lang pháp lý

Theo nhận định của các bộ, ngành và chuyên gia tài chính, việc hoàn thiện pháp lý liên quan đến thuế TTTC hiện nay có vai trò rất quan trọng đối với khả năng cạnh tranh thu hút đầu tư. Bởi trên thị trường một số dự án công nghệ cao đang có dấu hiệu chững lại để “chờ phản ứng chính sách” của Việt Nam.

Chẳng hạn, thời gian qua, Samsung cho biết sẽ dịch chuyển dây chuyền sản xuất sang Ấn Độ; LG cũng đang tạm dừng kế hoạch đầu tư dự án mới sản xuất thiết bị điện tử trị giá 5 tỷ USD…

“Nếu không nhanh chóng hoàn thiện pháp lý về thuế TTTC thì rất bất lợi trong việc ngăn chặn làn sóng dịch chuyển đầu tư ra khỏi Việt Nam của các nhà đầu tư lớn và có thể kéo theo nhiều công ty vệ tinh đi theo” - Báo cáo Đánh giá tác động của Bộ KHĐT nhận định.

Liên quan đến tiến độ xây dựng Nghị định hướng dẫn triển khai Nghị quyết 107/2023/QH15, tuần vừa qua, Bộ Tài chính đã có văn bản gửi các bộ, ngành lấy ý kiến cho dự thảo lần thứ 2 của Nghị định này. Theo kế hoạch, đến tuần đầu của tháng 12/2024, các ý kiến sẽ được Bộ Tài chính tiếp thu, bổ sung, sửa đổi phù hợp để trình Chính phủ ban hành sớm nhất có thể.

Bộ Tài chính cho biết, song song với dự thảo Nghị định, hiện các phụ lục, biểu mẫu văn bản liên quan đến thuế TTTC cũng đã được cơ quan này xây dựng xong, trong đó bao gồm cả phụ lục về cách xác định các yếu tố để tính thuế TNDN bổ sung, cách xác định các yếu tố để tính IIR và cách xử lý các khoản thuế trong thời gian chuyển tiếp chính sách thuế.

Về cấp độ Luật, theo ghi nhận, từ cuối tháng 7 vừa qua, trong dự thảo Luật Thuế TNDN (sửa đổi), Bộ Tài chính đã bổ sung thêm một chương quy định về các vấn đề liên quan đến thuế TTTC. Trong đó, bao gồm cả những quy định về cơ chế áp dụng lợi nhuận chịu thuế dưới mức tối thiểu (UTPR) và quy định khấu trừ tại nguồn tối thiểu (STTR) - là những quy định mà trước đó Bộ Tài chính đã kiến nghị chưa áp dụng tại Việt Nam ngay từ năm 2024.

Riêng về tiến độ triển khai xây dựng dự thảo Nghị định về việc thành lập, quản lý và sử dụng Quỹ hỗ trợ đầu tư từ nguồn thu thuế TNDN bổ sung, theo cập nhật của Bộ KHĐT, hiện nay Bộ này đã có báo cáo đánh giá tác động của chính sách, lấy ý kiến xong từ các bộ, ngành, địa phương đối với dự thảo Nghị định, đồng thời xây dựng xong các phụ lục về cơ chế ưu đãi hỗ trợ đầu tư, ưu đãi đặc biệt. Theo kế hoạch, trong thời gian sớm nhất, dự thảo Nghị định này cũng sẽ được trình Chính phủ ký ban hành và áp dụng ngay từ năm tài chính 2024.